Over algemene misvattingen en de pseudo-oprechtheid van ethische verantwoordelijkheid

~een analytische gang door de duistere krochten van de mens~

Door: Emil Snijer

-2017-

Dit is een zeer kritische beschouwing, waarin het zeker niet mijn bedoeling is geweest ons als mensen op een podium te zetten, maar juist te kijken waar het misgaat. Wat is de voedingsbodem voor ellende? In dit stuk wordt zonder aarzeling of schroom de donkere kant van onszelf beschreven.
Daarnaast worden er vragen onbeantwoord gelaten, daar ik van mening ben dat niet alles moet worden voorgekauwd, en ik een groot voorstander ben van zelf nadenken.
Dit stuk is dan ook een visie en vertegenwoordigt geen waarheid, noch maakt het de claim hierop. Toch ben ik van mening dat de zoektocht en erkenning van waarheid heel belangrijk zijn, en deze erkent en gerespecteerd zou moeten worden. Ik durf zo ver te gaan, dat het uitblijven van dit gegeven de reden is voor alle conflict.
Origineel en gewaagd is wat mij boeit en vermaakt, en dit probeer ik dan ook zelf te zijn. Excentrieke figuren zoals Osho (Bhagwan Sre Rajneesh), Richard Feynman, Arthur Schopenhauer, Ivan Wolffers, Friedrich Nietzsche, Sam Harris, Douglas Murray, Jordan Peterson, Mark Steijn, Sad Gaad, etc, hebben me veel gefascineerd en opgevrolijkt. In hen vond ik delen van mijzelf terug. Dit betekent niet dat ieder van hen het voor het grootste deel met mij eens zal zijn of zou zijn geweest. Dat is niet belangrijk. Voorliefde en aantrekking hebben soms ondoorgrondelijke redenen, dus het kan in alles zitten. Maar patronen zien we wel, en laten we die patronen voor zichzelf spreken...”

"De mens als superheld "

Het is een bekend verschijnsel dat de geschiedenisboeken mooier zijn dan de geschiedenis. Dit komt omdat wij graag onszelf ‘goed’ zien. Verklaringsmodellen zijn altijd zo ingericht dat wat je er ook mee kunt verklaren, de uitkomst zal en mag nooit zo zijn dat de mens een mislukte aap is, en grap, een vloek, ziekte of fout. Ik wil niet beweren dat dit wel zo is, maar typisch is toch wel dat het sowieso dat allemaal niet is. Wat ik bedoel te zeggen is, voor verklaringsmodellen is het individu in zichzelf volmaakt en compleet. Een mooi uitgangspunt, en een gezonde. Want, wil je er het beste van maken dan zul je niet moeten beginnen met je eigen soort te verdommen. We hebben wel haat, jaloezie en doen erge dingen, maar ook goede dingen. En of deze elkaar in evenwicht houden maakt niet uit, we bestraffen wel de verkeerde. Dat was dan een foutje. Of zat het er gewoon in, als onderdeel van wie we zijn, maar schamen wij ons voor de wandaden, en maken het zo dat wie de minste weerstand kan bieden tegen zijn eigen mindere kant, deze persoon dan slecht is? We gaan wijzen, wie is de beste? Wie is de slechtste?

Er wordt een fundamentele fout gemaakt! Gedrag wat niet getolereerd wordt, is geen dwarsbomerij van de regel, of een kwade ziel. De gezonde groep is toevallig diezelfde kweekvijver voor iedere bad guy. Daar ontspringt telkens weer bewijs van uit. Je bent goed totdat je het tegendeel bewezen hebt. Dan lijkt het alsof er iets is gebeurd wat de aanstoot gaf, en de afhandeling daarvan, dat probleem-management heeft dan gefaald of zo?

En dan de evolutieleer, in zijn kern zegt het gewoon dat je als individu alles doet om je voortbestaan te verzekeren, plus je nakomelingen, jouw genetisch materiaal wat dus een halve kopie is van jezelf. Dus toch eigenbelang.. In hoeverre zijn onze vrienden dan die personen waar we graag bij zijn omdat wij hen bewonderen? Misschien puur omdat juist deze mensen jou niet al te kritisch gezind zijn? Je wordt makkelijk geaccepteerd. Af en toe geven ze je het gevoel dat je grappig bent, of slim, of wat het ego ook maar strelen kan. Nee, nee! Het is de behoefte ergens bij te horen, aangezien we groepsdieren zijn. Er is wel degelijk een hiërarchie. In die gezellige kringen heb je ongeschreven regels een rangorde. Vandaar ook dat vriendschappen vaak spaak lopen. Nee niet allemaal, er zijn altijd uitzonderingen. Die waren dan zeker precies aan elkaar gewaagd, beter gezegd, zij vervulden elkaars tekortkomingen. Want vermoedelijk zijn gelijk krachtige eigenschappen de bakermat voor strijd. Dat is het proces van rangverdeling. Het zijn niet personen, maar dan spreken we van verzamelingen van eigenschappen. Jij als mens, bent zo'n verzameling.
Wat betreft die uitzonderingen, van de zoveel mogelijkheden heb je kans technisch gezien altijd uitschieters. Maar daar moeten we juist niet naar kijken! En dat doen we wel. Sterker nog, vele uitschieters zijn onze voorbeelden. We hunkeren met z'n allen dan tegen een grofweg 99,99% onmogelijkheid.
En voor wat betreft vriendschappen .., zijn dit niet de momenten waarbij je sterke en zwakke eigenschappen meedingen in het spel? Dat spel waarbij de vrouwtjes vanaf de kantlijn toekijken hoe de mannen zich blootgeven en lachen? Maar achter die lach is het bloedserieus! Er is een stille strijd gaande in een race tussen de beste genen die tegen elkaar opboksen. Wij als systeem mens, die verspringen van de ene gedragsmodus naar de andere, ongemerkt, wordt telkens op zijn kwaliteiten getest. En is de wereld dan geen gigantisch experimenteel lab waarin dit zich dan ook prachtig voltrekt?

De roze schemerwereld

En dan hebben wij de liefde en Valentijnsdag, onze trouwerijen, relaties, en godallemachtig wat gaat er hier een hoop mis! Grootste fout hierin is zoals ik hem graag noem: De roze leugen. Ons verklaringsmodel van liefde en verliefdheid, de zoektocht naar een partner (de zucht tot seks) is er eentje die werkelijk zo krom is als een hoepel. Eigenlijk is het gewoon een vorm van wederzijds parasitisme. Jammer, het zou zoveel pijn en ellende schelen als we ook hier eerlijk over waren. We hebben namelijk totaal foutieve ideeën hiervan. Maar ja, de heftigste emotie van de mens is tevens zijn paradepaardje! Tenminste, zoals wij onszelf graag zien, is op dit terrein geen ruimte voor egoïsme en lustbejag. Dat botst met ons zelfbeeld.
Dat ‘houden van’ en die zogenaamde garantie dat je gevoelens telkens op eenzelfde prachtige weergave zich aan je presenteren. Het is een verslaving en een heftige, en deze ontlokt het slechtste gedrag in ons! Als een relatie, waar wij veel in hebben geïnvesteerd (moeite) die ons geruststelt en kalmeert ineens ophoudt, dan ja dan worden we gemeen, vals, ach..., het is te erg om op te schrijven. Schaamte.. Waar is die beschaafde persoon nu? Liefde is een link spel waarin mensen enorme risico’s nemen! Twijfel slaat daarom ook niet zelden toe. Wat zijn we slap en afhankelijk, het is gewoon zielig. Als kinderen, ontroostbaar huilend. Dit is je ware gezicht. Je hebt voor eventjes geen behoefte aan je masker, en speelt voor even geen rol meer, want alles waartoe die rol je heeft geleid is deze pijn...

Liefde kan ook lang goed gaan, en we voelen ons dan heuse winnaars. Het zit hem in de probleem afhandeling. Op wie richt je je onvrede? Hoeveel onvrede heb je? Hoe argwanend of wantrouwend ben je? Ben je bang en jaloers? Gun je het een ander wel of niet? Bah! Bah! En nog eens bah! Het is niet de schuld van ons, wij slachtoffers van onze hormonen. Het zijn die verknipte ideeën. Als je alles met een verkeerd model verklaart krijg je botsingen in de uitkomsten. Een mens kan niet slecht zijn, alleen zijn ideeën. Het zijn foute ideeën die goede mensen slechte dingen laten doen. Ze worden doorgegeven, en leiden een eigen leven (Meme-Theory by Richard Dawkins). Ook wel horizontale transmissie. Deze gaat heel snel! Daarom gevaarlijk.

Wordt het niet eens tijd de mens te heroverwegen? Herwaardering van waarden en zijn. Een beetje minder perfect, een beetje minder held, een vleugje imperfectie, en een sausje van onbeholpenheid. Of gewoon een dier met dierlijke instincten, dat net als de apen, wolven, vogels, dolfijnen enz doet, maar net even meer kan, meer gereedschappen in zijn kist heeft. Dat sluit niet uit dat de rest nog net zo en in gelijke mate werkt als bij dat van de dieren. Partner keuze, ach., wij kleden het anders aan, en weer met andere dingen maken we er een beetje een spelletje van. We kunnen beter toegeven aan onze sterke impulsen en driften als zijnde echt en onontkoombaar, in plaats van onderdeel van onze gecreëerde cultuur en traditie. Het zijn aangeklede dierlijke driften. Het dier vermomd...

Wetenschappelijk eufemisme

Ethiek veronderstelt in feite dat indien we onszelf ten doel stellen een goed en rechtvaardig mens te zijn, op zijn best gezegd; het overbodige kwaad te beperken, wij hiervoor een leer nodig hebben, als een speciale tak van studie die speciaal hiervoor, (deze dilemma’s) is ingericht om uit te sluiten dat wij in onze naïviteit van zijn, ongemerkt datgene doen waar ons innerlijk streven ons toe leidt. M.a.w., zonder die “rem” zouden we absoluut veel meer en op grotere schaal kwaad en leed veroorzaken dan voor ons voortbestaan noodzakelijk was. Ten tweede zou die bruutheid in conflict komen met het plaatje van de superheld. Is de reden van onze ethiek nu gezeteld in het eerste, of het tweede?
Het maakt niet uit, wat wel uitmaakt is dat we moeten toegeven dat deugdzaamheid als onderdeel van ons gedrag niet onze sterkste kant is! Want we hebben tenslotte ethiek nodig. Ik zeg; Ethiek is menselijk vernuft in zijn meest schijnheilige vorm. Afwegingen maken tussen gradaties in leed. Wat vind de supermens dat het dier mag doorstaan? “Wij vinden het acceptabel dat...” – bio-industrie- Get my point?

Maar hoe zit het met die superheld? Ja, wij hebben helden nodig om  te bewijzen dat we het zijn. We loven grote prijzen uit, betalen veel geld en eren hen met grote foto’s en standbeelden. Zij zijn de vertolkers en bewijzen dat we zo goed zijn. We leven in een wereld van helden. We dragen ze op handen en identificeren onszelf met hen om zodoende het innerlijk te overtuigen, dat er heus geen rede is tot twijfel. Alles komt goed. We blijven streven naar beter, sneller en efficiënter. Dat laatste gaat ook ten koste aan onze rust en geeft stress.
Voor die donkere kant in ons gedrag is het taboe de redder in nood. Taboe is alles wat ons als mens belachelijk kan maken, verzwegen.

        “Wanneer de schaamte niet langer bij onze vertoning past,
                                                                        wordt zij taboe en gaat het wel!”

Ik zeg, hou op met het eren van helden, het is haast een vorm van religie! En kap met die zucht tot perfectie en efficiëntie, want die radio DJ lult zo slap en al die reclames daar worden we ook niet vrolijk van. En die sollicitatiegesprekken, waarbij je met een plastic smile op je gezicht moet gaan liegen, is ook geen betrouwbare maatstaf. Het is allemaal onderdeel van die grote leugen. Efficiëntie is ook winst maximalisatie en maximale beïnvloeding, zeg maar gerust hersenspoeling. En alles en iedereen probeert hier op de meest gewaagde en brutale manier op in te springen. Via onze kernwaarden, onze emoties... Er wordt met ons geknoeid, met je denken, en aan alle kanten wordt er aan je getrokken. Binnen groepen word je geacht bepaalde waarden te hanteren, (een zelfde mening te zijn toegedaan) om zo een sterke (maar kunstmatige!) cohesie te vormen. Coalities. Denkbeelden, bepaalde overtuigingen worden bestraft, moreel als verwerpelijk beschouwd, met als gevolg dat je wordt buitengesloten. De mens zijn grootste vrees schijnt te zijn om te worden gedoemd tot paria. Miskent en verzwegen... Hoe ver gaan we, hoeveel van onze werkelijke eigenheid verruilen we tegen garanties in die groep te mogen blijven?
Ik zeg; hierin schuilt gevaar, want alle tegenstellingen in waarden, gedragskenmerken, als individuele eigenschappen die ons uniek maken en onderling concurreren voor de beste, dat principe wat een egalitaire werking uitoefent, komt hiermee ten einde. Om nu ergens in een bedrijf bijvoorbeeld binnen te komen, moet je je aanpassen. Dit aanpassen is niets anders dan vermommen. Oké, logisch. Op zich niet erg, en eisen stellen is goed zolang het een zekere kwaliteit wil waarborgen. En zo kun je natuurlijk wel nagaan dat dit aanpassen en inhouden van datgene wat je eigenlijk als natuurlijk wilt uitdragen, voor de ene persoon moeilijker is dan de andere naar gelang je eigenschappen in denken en welke vorm deze ook moge aannemen verschillen van de norm. Bedrijfscultuur of politieke stroming, tribalisme. Kan me voorstellen dat het ook voordelen biedt, en dat een groepsgeest een nieuw individu is, die nooit zou kunnen bestaan in enkelvoud, dus in één persoon. Misschien dat het maken van al die kleine offers, persoonlijk gewin ten bate van het groepsbelang ook jouw garantie geeft. En dat is zo! Je salaris.

En al die eendracht in groepen, botsen weer onderling. Internet laat heel de wereld zien hoe anders anderen denken en zijn.  Vraag me af of het verbindt, of afschuw wekt en haat zaait. Het doet het allemaal. Wie zich herkent in het een, voelt zich sneller thuis en met meerdere verbonden. Zolang je in je ‘eigen’ kringen blijft, blijft het rustig. Ik zeg eigen tussen haakjes, want zoals hierbovn uitgelegd, zal ieder lid van zo’n groep een stuk(je) eigenheid hebben moeten inleveren. De rem is eraf, het foutencorrectie-mechanisme werkt niet langer, en we doen dingen die we anders niet zouden doen. En omdat dit voor ieder individu geldt (want individuen blijven we in de geest, al dragen we dit niet zichtbaar naar buiten), het blijft onzichtbaar en onderdrukt zolang we denken dat we de enige zijn, onze mogelijkheid tot uiten. Immmers, er is geen zichtbare aanleiding toe omdat iedereen denkt dat de groep een optelsom is van gelijkgestemdheid (het bekende verhaaltje van de naakte keizer).

         “Datgene doen wat juist is, ook al is het in je nadeel”

De wereld wordt fake, nep, pseudo. Meer en meer en meer. Ook cognitieve dissonantie speelt een rol in het in stand houden van de verkeerde weg. We rechtvaardigen liever wat we al doen, dan openlijk toe te geven dat we fout zaten. Zelfbedrog. Moed, alles komt volgens mij neer op moed. Het is een der meest waardevolle eigenschappen die een mens kan bezitten. De innerlijke erkenning van wat goed is en wat slecht is, ongeacht je er zelf beter van wordt of niet. Datgene doen wat juist is, ook al is het in je nadeel. In dit opzicht  stijgt de mens wel degelijk uit boven zijn natuur. Maar de maatschappij is ingericht op fakers, op acteurs, op hen die weten hoe zich te gedragen in elke omstandigheid, met een groot inzicht in hetgeen wat van hen verwacht wordt. Zij die hiervoor en scherpe gevoeligheid bezitten, en niets geven om eigenheid en waarheid. De westerse maatschappij, de ontwikkelingswereld, oefent een positieve selectie uit op huichelaars. En wie zijn gedachte en zijn hart spreekt, krijgt het extra zwaar. Wie zelf nadenkt ligt onder vuur, dus die keuze wordt meteen bestraft. De selectiedruk van nu is een gevaarlijke en een verwerpelijke. Omdat we niet zien wie praat en handelt vanuit moreel opzicht of persoonlijk gewin, en niet zien wie handelt vanuit zijn groepsbelang en we dus niet weten met wie of wat we te maken hebben. Dat zou je eerst zorgvuldig moeten uitpluizen.

                         “De list is hoewel verwerpelijk, effectiever...”

We denken dat het deugdzaam is je te scharen en voorzichtig te labelen bij een groep die datgene uitdraagt waar je het meest voor voelt, al was het alleen maar om tegendruk te geven aan die groepen die zo veel in strijd staan met die van jou. Maar dit is een self fullfilling prophecy.  De vicieuze cirkel.  Het enige wat goed is voor de wereld is meer moedige mensen die als individuen in het leven staan. En zo op wereldschaal, daar waar mensen elkaar tegenkomen, deze verschillen elkaar ontmoeten. Het zal grappig zijn, en dan weer de verbazing tarten. Maar de verschillen kunnen nooit groot zijn,want individuen hebben een rem. Zij leveren geen identiteit in aan een groepsgeest die zodoende blind een kant op schiet. Die rem die groepen niet hebben, en verder ontwikkelt en binnen de kortste keren radicale vormen aanneemt. Misschien is moed wel zeldzaam, en zijn de moedigste al gesneuveld, op zijn minst flink uitgedund door de listige mensen. Hierin is moed is de os die de ploeg trekt, en de list de boer. De list is hoewel verwerpelijk, effectiever. En de natuur  werkt niet volgens morele visie. Daarin tellen geen goed noch kwaad. Daarin telt efficiëntie en ruimte van mogelijkheid. Alleen mensen kunnen dit bedenken, dat wat goed is en wat niet. Het wordt in allerhande jassen gekleed, vermomd en vervalst, zodat wat slecht is goed lijkt. Of heel slecht , tot minder slecht. Daarin zijn we meesters geworden. Die enkeling onder ons die zich hieraan kapot ergert: Laat je horen!! Het zijn sommige schrijvers, sprekers, de rebellen van de tijdsgeest. Ze liggen onder vuur, worden geliquideerd en belaagd. Omdat, wie zichzelf, zijn waarden en idealen heeft verraden voor garanties, voelt woede bij het zien van moedige mensen. Want zij zijn het die een spiegel voorhouden.
Wat werkt en niet werkt wordt enkel en alleen bepaald door zichtbaar werkend resultaat. We kijken naar onze voorbeelden, en wat zeggen zij? Ach, wat ze van binnen ook denken, ook zij zijn zich bewust van de fragiliteit van hun positie, en wat ze zeggen is daarom niet betrouwbaar en dus irrelevant.
Het enige wat je kunt doen, is je afwenden van de massa, de beïnvloeding. Om een origineel en onbevangen geest te worden, zou je geen tv moeten kijken, en geen krant moeten lezen. De zaken worden altijd kortzichtig beschreven door een gekleurde lens die niet de jouwe is. Kijk om je heen, en trek je conclusie, debatteer en lees veel boeken. Vergelijk de zaken op verschillende niveaus met elkaar. Want ondertussen groeien we weg van wie we zijn en wat we werkelijk denken en vinden. Om geaccepteerd te worden in het massa-apparaat die jouw garanties kan bieden op bestaanszekerheid, moeten we acteren, liegen, en veel van onze gedachten negeren. En zo kruipt de fake over de wereld, als een grote slang die zich voedt aan alle huichelarij. Ik denk even aan Japan, volgens mij is de contradictie tussen innerlijk en uiterlijk nergens ter wereld zo gigantisch. De leugen is daar zo opgeblazen dat het de spot drijft met zichzelf. Het land met het hoogste aantal zelfmoorden. 

Het is allemaal onderdeel van het verknipte zelfbeeld, de held en het heldenplaatje.  

                                                                       ~